Στο πλαίσιο του μαθήματος της Λειτουργικής και την περί την θεία Λατρεία εκπαίδευση των φοιτητών, την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2014, στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τελέσθηκε η θεία Λειτουργία του Αποστόλου Μάρκου.

Η εν λόγω Λειτουργία ανήκει στην αρχαία Αλεξανδρινή λειτουργική παράδοση με σημαντικές όμως βυζαντινές επιδράσεις στην πορεία του χρόνου. Φέρεται με το όνομα του Αποστόλου Μάρκου, πρώτου επισκόπου της Αλεξάνδρειας, χωρίς βεβαίως να ανήκει σ’ αυτόν διότι υπήρχε στην Καινή Διαθήκη. Άλλωστε κανένα λειτουργικό κείμενο δεν συντάχθηκε τον 1^ο αι. μ.Χ. Η σύνδεσή της με το όνομα του Αποστόλου Μάρκου δείχνει την προέλευσή της και την αναφορά της σε λειτουργικά και πολιτισμικά δεδομένα της Αλεξάνδρειας. Γράφτηκε στα ελληνικά, μας είναι γνωστή από σπαράγματα περγαμηνών και παπύρων του 4^ου – 5^ου αι., αλλά τα χειρόγραφα που περιέχουν ολόκληρο το κείμενο είναι του 11^ου αι. και εξής.

Χαρακτηριστικά της Λειτουργίας αυτής, η οποία από τον 13^ο αι. αντικαταστάθηκε με τις βυζαντινές Λειτουργίες, είναι η έλλειψη μερίδων στην Προσκομιδή, ο αρχαϊκός τρόπος είσοδο του κλήρου και του λαού στο Ναό, η απουσία Αντιφώνων στο πρώτο της μέρος, τέσσερα Αναγνώσματα (δύο από την Παλαιά Διαθήκη και δύο από την Καινή Διαθήκη), χαρακτηριστικά διακονικά παραγγέλματα, όπως «Προσεύξασθε», «Πετάσατε», «Προς ανατολάς βλέψατε» κ.ά., η παρεμβολή των διπτύχων προ του επινικίου ύμνου, οι δύο επικλήσεις (μια προ των ιδρυτικών λόγων και μία μετά), ο μελισμός προ της Κυριακής προσευχής, ο καθαγιασμός πολλών άρτων και πολλών ποτηρίων, και ο τρόπος κοινωνίας κατά το αρχαίον έθος δηλαδή πρώτα η κοινωνία το αγίου άρτου και στη συνέχεια του ποτηρίου. Σε θεολογικό επίπεδο η Λειτουργία του Αποστόλου Μάρκου αποτυπώνει πλήρως τη Χριστολογία και Πνευματολογία της Εκκλησίας μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα τοπικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η αναφορά στην αγροτική ζωή των Αιγυπτίων, την πόλη της Αλεξάνδρειας και τα νερά του Νείλου ποταμού.

Όπως αναφέρθηκε η Λειτουργία του Αποστόλου Μάρκου δέχθηκε επιδράσεις από την βυζαντινή παράδοση, αλλά και τη Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου. Ο τρισάγιος ύμνος λ.χ., η μεγάλη είσοδος με τον χερουβικό ύμνο «Οι τα Χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες…», το Σύμβολο της Πίστεως, η διπλή επανάληψη του επινικίου ύμνου είναι ορισμένες από τις μεταγενέστερες προσθήκες στη Λειτουργία αυτή. Οι φοιτητές της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης έχουν τη δυνατότητα να μελετούν την ιστορία, την θεολογία και εξέλιξη τόσο αυτής της Λειτουργίας, όσο και άλλων αρχαϊκών ευχαριστιακών προτύπων. Τους δίδεται επίσης η ευκαιρία να συμμετέχουν και να ψάλλουν κατά την τέλεση αυτών των Λειτουργιών στο Ναό της Σχολής και να συζητούν με τους καθηγητές τους όλα τα θέματα που αφορούν τη λειτουργική μας παράδοση. Μπορούν έτσι να έχουν μια πλήρη εικόνα της ιστορίας της Λατρείας και γενικότερα της λειτουργικής θεολογίας της Εκκλησίας μας.  

Ακολουθεί το βίντεο με τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Αποστόλου Μάρκου και στη συνέχεια παρατίθεται σε επισυναπτόμενο αρχείο (.pdf) το κείμενο.